Η γκρίζα βιβλιογραφία, συμπεριλαμβανομένων των μεταπτυχιακών και διδακτορικών διατριβών, αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή μη δημοσιευμένου συνήθως υλικού και η γνώση της είναι πολύ σημαντική για ολόκληρη την ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα. Όμως, η έντυπη γκρίζα βιβλιογραφία σπάνια γίνεται ευρέως γνωστή, διότι λίγοι γνωρίζουν την παραγωγή της. Ακόμη και όταν είναι γνωστή, η πρόσβαση στα έντυπα αντίγραφα δεν είναι πάντα εύκολη. Βεβαίως, υπάρχουν προσπάθειες συγκέντρωσης της γκρίζας βιβλιογραφίας - συγκέντρωση διδακτορικών στο ΕΚΤ ή διαφόρων ελληνικών πανεπιστημίων - όπου γίνεται ευρύτερα γνωστή, κυρίως όταν διατίθεται και ηλεκτρονικά. Στη διεθνή επιστημονική κοινότητα υπάρχουν πρωτοβουλίες για κατάθεση, συγκέντρωση και διάθεση της γκρίζας βιβλιογραφίας σε ηλεκτρονική μορφή. Η πιο σημαντική είναι αυτή των ηλεκτρονικών μεταπτυχιακών και διδακτορικών διατριβών (Electronic Theses and Dissertations - ETDs). Η πρωτοβουλία αυτή ξεκίνησε από το πανεπιστήμιο του Virginia Tech - όπου ήταν το πρώτο πανεπιστήμιο που από το 1997 θεσμοθέτησε την ηλεκτρονική κατάθεση των μεταπτυχιακών και διδακτορικών εργασιών - και κατέληξε στη δημιουργία ενός δικτύου (Networked Digital Library of Theses and Dissertations - NDLTD) 183 μελών (159 Πανεπιστημίων και 24 Ιδρυμάτων) που συγκεντρώνουν και διαθέτουν ηλεκτρονικά τις μεταπτυχιακές και διδακτορικές εργασίες τους. Ουσιαστικά κατέληξε στη δημιουργία μιας ενιαίας ψηφιακής βιβλιοθήκης ηλεκτρονικών μεταπτυχιακών και διδακτορικών διατριβών από 183 μέλη, ή αλλιώς ενός ενιαίου Συλλογικού Καταλόγου σε σύνδεση με το ψηφιακό περιεχόμενο.
Η ηλεκτρονική υποβολή και διάθεση των μεταπτυχιακών και διδακτορικών διατριβών γίνεται
πολύ λειτουργικότερη με τη χρήση κατάλληλων προδιαγραφών. Οι προδιαγραφές αφορούν
στο τρόπο συγγραφής και κατάθεσης – ηλεκτρονικής υποβολής αυτών των εργασιών. Μια
σημαντική πρωτοβουλία για τη δημιουργία προδιαγραφών αποτελεί ο οδηγός της UNESCO
για τη δημιουργία ηλεκτρονικών μεταπτυχιακών και διδακτορικών εργασιών (UNESCO
Guide for Creating Electronic Theses and Dissertations). Ο οδηγός αυτός, έχει ως στόχο τη
δημιουργία ενοποιημένων προδιαγραφών συγγραφής και κατάθεσης – ηλεκτρονικής
υποβολής των ETDs, που θα εφαρμόζονται στα πανεπιστήμια που συμμετέχουν στο NDLTD,
καθώς επίσης και σε όποια ερευνητικά έργα και προγράμματα αφορούν τα ETDs. Ο τελικός
στόχος αυτού του οδηγού είναι οι φοιτητές από όλα τα πανεπιστήμια να δημιουργούν
ηλεκτρονικά μεταπτυχιακά και διδακτορικά με παρόμοια εμφάνιση αλλά κυρίως με παρόμοια
δόμηση του περιεχομένου τους, ώστε να είναι ευκολότερα εντοπίσιμα και προσβάσιμα,
ανεξάρτητα του περιβάλλοντος που αυτά δημιουργούνται. Επίσης, ο οδηγός αυτός βοηθάει
στη βελτίωση της ποιότητας του ηλεκτρονικού περιεχομένου και στη διάδοση της γκρίζας
βιβλιογραφίας.
Αναλύουμε τα κύρια σημεία αυτού του οδηγού που είναι σχετικά με τη συγγραφή διατριβών
– όπου οι βιβλιοθήκες θα πρέπει να βοηθήσουν στην εφαρμογή τους – δείχνοντας πως μπορεί
να βοηθήσει στην ανάπτυξη ενός πλαισίου υποδομής από τα πανεπιστήμια για την
ηλεκτρονική δημοσίευση και τις ψηφιακές βιβλιοθήκες. Επίσης, πως μπορεί να αποτελέσει
ένα σημαντικό εργαλείο για το βιβλιογραφικό έλεγχο του ηλεκτρονικού περιεχομένου. Πως
μπορεί να προάγει τη διάχυση της γνώσης που παρέχεται μέσω της γκρίζας βιβλιογραφίας και
τη συνεργασία μεταξύ των πανεπιστημίων η οποία θα διαπερνά τις χώρες και τα σύνορα. Το
τελικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι η δημιουργία ενός παγκόσμιου βιώσιμου προγράμματος,
για τη διάχυση της γνώσης σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένου της επιστήμης, της
τεχνολογίας και του πολιτισμού.
Τέλος, επικεντρωνόμαστε και στο πως αυτός ο οδηγός μπορεί να αποτελέσει το μοχλό που θα
ενεργοποιήσει διαδικασίες δημιουργίας και ηλεκτρονικής υποβολής γκρίζας βιβλιογραφίας
στα ελληνικά πανεπιστήμια.